احداث قنات، سال 1401، نشریه نهنگ نو شماره 20
قنات ایرانی در ژاپن
نشريه نهنگ نو در شماره بيست خود، در بخش مديريت آب جهاني، با سلسله مقالاتي درباره قنات و کاربرد آن در سراسر جهان مي‌پردازد. به علاوه، اين تحقيقات به صورت دنباله‌دار درصدد است تا اخبار احداث انواع قنات را پيگيري کند. به عنوان بخشي از اين مقالات به احداث قنات در ژاپن مدرن امروزي مي‌پردازيم که در ادامه آمده است:
قنات مجموعه اي چاه کوچک است که از يک آبراه بزرگ افقي به هم متصل شده، آبهاي سطحي را جمع مي‌کند و حوضچه کانال زير آن هم سيراب گر سفره زيرزميني و هم تامين‌کننده آب مصرفي کشاورزي و آشاميدني است؛ کالاي مشترک ايرانيان باستان که تا امروز نيز ادامه دارد. جالب است که دستگاه رسانه‌اي غرب که با نامگذاري همه چيز را به نام خود ثبت مي‌کند عنوان «کالاي مشترک» را اختراع خانم اولستر (!) معرفي کرده است، و از آن جالبتر، در تحقيقات اين خانم، قنات که بزرگترين کالاي مشترک بشري با بيشترين سابقه جهاني است، حتي اشاره نشده است. تحقيق اين خانم برنده جايزه نوبل شد. طبق معمول که نوبل با دستکاري‌هاي غيرعلمي و دستهاي سياسي اهدا مي‌شود، جايزه به ايشان تعلق گرفته است.
ايرانيان علم را نه در کتاب‌ها که بر روي فرش‌ها و در پيشاني کوهها و دل خاک نوشته‌اند. نقش فرش ايراني کتاب گسترده ادبيات طبيعت است که ايرانيان خوشپسند بدون آن خانه را خانه نمي‌دانند. عنصر اصلي يک شهر در ايران باستان و در زمان هخامنشيان آب بوده است. آناهيتا، خداي آب زرتشت، در کنار خدايان آتش چنان مورد توجه قرار مي‌گيرد که معابد زيادي در سراسر ايران براي پرستش آن وجود داشت. اين الهه فرشته نگهبان چشمه‌ها و باران بوده است. نيايش‌گاه‌هاي او در اطراف رودها ساخته مي‌شده است. جشن آبانگاه در اطراف دريا و رودخانه برگزار مي‌شده است و در روز 13 نوروز مردم براي طلب باران بيرون مي‌رفتند و هديه خود را به آب روان مي‌سپردند.
آب، تنها مرکز شهر نبوده است. مايه دور همي و مشارکت مردم بوده است. براي قنات‌ها مراسم برگزار مي‌کردند. اربابان که مديريت قنات را برعهده داشتند، هرساله کانالهاي ريز و درشت آن را چک مي‌کردند. در روستا، کدخدا برنامه لايروبي و مرمت قنات داشت. قنات‌ها امروز هم در جنوب، به خصوص در استان هرمزگان و فارس فعال هستند. بسياري از روستاها به شکل پراکنده قنات دارند. همه مردم روستا اهميت آن را در زندگي خود لمس مي‌کنند. اين داشته ما با نام‌هاي مختلف به کشورهاي مختلف صادر شده است. به عربي به آن «عين الفرج» مي‌گويند. ژاپني‌ها در عمان با ساختار قناتهاي ايراني آشنا شدند. آنها تحقيقات گسترده‌اي انجام داده و امروز آن را در شهرهاي خودشان اجرا کرده‌اند. در ژاپن، به جز توکيو تفاوت شهر و روستا چندان نيست. سازه بزرگي به نام مجموعه چاه‌هاي افقي، همان قنات ايراني است که تلاش مي‌کنند با چهار عنصر ايراني ديگر آن را با همکاري گروهي مردم اداره کنند. آن چهار عنصر شامل بادگير، برفچال، و ساعت آفتابي در کنار قنات مي‌باشد. ژاپني‌ها سعي مي‌کنند از هر چهار عنصر همزمان استفاده کنند.
چهار عنصر بادگير، برفچال، ساعت آفتابي و قنات در کنار هم، عنصر اصيل شهرهاي ايران از زمان باستان تا به امروز بوده‌اند. بيش از 40هزار قنات در ايران فعال است. از اين تعداد، حدود 11 اثر در ميراث جهاني يونسکو ثبت شده است. جالب است که حتي قناتهاي دو طبقه در ايران ساخته شده‌اند. احداث قنات در ايران اخيرا انجام نمي‌شود. حداقل کاري که انجام گرفته است احيا و مرمت قناتهاي موجود است که در خيلي مواقع قنات ها دچار ريزش جزئي در کانالهاي مياني هستند.
