طرز تهیه انواع داروهای گیاهی چگونه است؟
میوه خشک شده آلو اینهنگ
گیاهان دارویی بخشی از گیاهان هستند که پس از خشک کردن یا به صورت تازه بدون هیچ تغییری برای رفع و درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثال‌های آن شامل زیره، زعفران، دارچین، گل گاو زبان، سیاه دانه، خاکشیر و غیره است. در فصل بهار گل گاو زبان، سنبل، خاکشیر، و بنفشه کشت میشود. در فصل تابستان خاکشیر، کاسنی، شاهتره، و تخم شربتی برای درمان استفاده می‌شوند. در فصل پاییز آویشن، پنیرک، گل ختمی، بنفشه گیاهان دارویی بخشی از گیاهان هستند که به وسیله آنها می توان بسیاری از بیماری ها را درمان نمود و جزء منابع غنی کشور ایران به حساب می آیند. در فصل زمستان نیز دارچین، زنجبیل، چهارگل و آویشن برای درمان استفاده می‌شوند. گیاهان دارویی فقط به درمان بیماری اختصاص ندارند بلکه به عنوان نوشیدنی، رنگ طبیعی، طمع دهنده، ماده اولیه وسایل آرایشی-بهداشتی و تجهیزات الکترونیک نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یک استفاده درمانی بهنگام باعث میشود استفاده بهینه‌ای از گیاهان داشته باشیم. بعنوان مثال، دمنوش گیاهی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمان است که در تمامی تمدن‌ها از جمله ایران سابقه طولانی دارد و امروزه نیز از جایگاه ویژه‌ای در علوم پزشکی برخوردار است. طرز تهیه داروهای گیاهی به روش‌های مختلفی چون دم‌کرده، جوشانده، و شیره گیاهی صورت میگیرد. شیره گیاهی با روش توليد شيرابه: شيرابه به مايع شيره مانند تراوش شده از بعضي قسمت‌هاي گياه (مخصوصاً ساقه و برگ) گفته مي‌شود كه توسط لوله‌هاي شيرابه‌اي به خارج گياه راه پيدا کرده است.
در ادامه به توضیح در مورد این روشها خواهیم پرداخت:
- دم‌کرده، بهترین روش تهیه داروهای گیاهی
- جوشانده، روشی برای مصرف ریشه و دانه گیاهان
- خیساندن، روشی برای تهیه داروهای گیاهی حساس به حرارت
- شیره گیاهی، روش استفاده از گیاهان دارویی تازه
- پودر، روشی مناسب برای گیاهان خشک شده
- ضماد، نحوه استفاده از گیاهان دارویی به صورت موضعی
- روش تهیه دارو گیاهی مخصوص شست و شو
- استفاده از داروهای گیاهی در حمام
- نکته مهم در مورد استفاده از گیاهان دارویی
- جدول اندازه‌گیری
- سخن پایانی
دم‌کرده، بهترین روش تهیه داروهای گیاهی
در بین تمامی روش‌های توصیه شده برای تهیه داروی گیاهی، دم‌کرده با ارزش‌ترین آنها است؛ زیرا در این روش مواد موثره گیاهان در اثر حرارت زیاد و جوشیدن از بین نمی‌روند. دم‌کرده با موثرترین روش تهیه داروهای گیاهی است. برای تهیه عصاره دم‌کرده لازم است تا مقدار تعیین شده از گیاه مورد نظر را خرد نموده و با یک فنجان آب جوش (تا حداکثر یک لیتر) هم بزنید و مخلوط می‌نمایند. بعد روی ظرف را پوشانده و 15 تا 30 دقیقه صبر می‌کنند تا دم بکشد. دم‌کرده گیاهی پس از صاف شدن آماده مصرف است. در مواردی که بیماران نسبت به داروی خاصی عدم تحمل داشته باشند، توصیه میشود در اوایل مصرف فقط 6 تا 8 دقیقه برای دم کشیدن دارو گیاهی صبر نمایند.
جوشانده، روشی برای مصرف ریشه و دانه گیاهان روش جوشاندن
اغلب برای تهیه انواع داروهای گیاهی توصیه میشود که در اثر حرارت دیدن و یا حل شدن در آب مواد موثره آنها از بین نمی‌رود. داروهای گیاهی که از ریشه، پوست، دانه‌ها، ریزم و رزین به دست می‌آیند، معمولا به صورت جوشانده مصرف می‌شوند. توجه داشته باشید برای تهیه جوشانده‌ها نباید از ظروف آهنی استفاده شود. جوشانده‌های گیاهی را به طور کلی به سه روش می‌توان تهیه کرد:
جوشانده ملایم: در این روش مقدار مورد نظر از گیاه خرد شده را با 1/4 لیتر آب جوش مخلوط نموده و می‌گذارند کمی قل بزند، سپس جوشانده را از روی حرارت برداشته و آن را دم می‌کنند. در آخر جوشانده را صاف نموده و مصرف می‌کنند.
جوشانده معمولی: برای تهیه جوشانده معمولی مقدار مشخص شده از گیاه خرد شده را 1/4 لیتر آب سرد مخلوط نموده و بر روی حرارت قرار می‌دهند تا به جوش بیاید. سپس جوشانده را صاف کرده و میل می‌نمایند.
جوشانده قوی: در این روش تهیه جوشانده گیاهی، ابتدا مانند روش جوشانده معمولی عمل می‌کنند (مخلوط کردن گیاه خرد شده با 1/4 لیوان آب سرد و قرار دادن آن بر روی حرارت تا هنگامی که به نقطه جوش برسد). سپس ظرف جوشانده را از روی شعله دور کرده و روی آن را می‌پوشانند تا 10 دقیقه دم بکشد. بعد از گذشت این زمان جوشانده را صاف کرده و مصرف می‌کنند. جوشاندن برای تهیه داروهای گیاهی به کار می‌رود که موثره آنها در اثر حرارت دیدن و یا حل شدن در آب مواد از بین نمی‌رود.
خیساندن، روشی برای تهیه داروهای گیاهی حساس به حرارت
به طور کلی خیساندن داروهای گیاهی به دو روش اصلی انجام میشود:
خیساندن با آب سرد: این روش اغلب برای گیاهانی به کار برده میشود که مواد موثره آنها در اثر حرارت خراب شده و یا تبخیر می‌گردد. برای تهیه این نوع داروی گیاهی مقدار مورد نظر از گیاه خرد شده را با 1/4 لیتر آب سرد مخلوط کرده و درب ظرف را می‌پوشانند. پس از گذشت 6 تا 12 ساعت عصاره گیاهی آماده است. هرچه مدت زمان خیساندن گیاه بیشتر باشد، عصاره به دست آمده قوی‌تر خواهد بود.
خیسانده‌های الکلی: این روش برای مصرف گیاهان دارویی است که مواد موثره آنها در آب حل نمی‌شود. در این روش بر روی مقدار لازم از گیاه خرد شده مقداری الکل اتیلیک 60% می‌ریزند، به طوریکه تمام قسمت‌های گیاه پوشیده شود. سپس درب ظرف را بسته و چند روزی صبر می‌کنند. به منظور تهیه عصاره‌های گیاهی قوی‌تر از الکل خالص و یا 90% استفاده میشود. توجه داشته باشید در صورتی که این نوع عصاره جهت استفاده خوراکی، ضدعفونی‌کننده، زخم‌ها، غرغره‌ها و دهان‌شویی‌ها تهیه میشود، می‌بایست به طور پیوسته با آب رقیق گردد.
شیرابه گیاهی، روش استفاده از گیاهان دارویی تازه
برای تهیه شیرابه گیاهی گیاهان دارویی، ابتدا گیاه تازه را در هاون کوبیده و یا در دستگاه‌های خرد کننده به خوبی له می‌کنند. سپس آن را داخل یک پارچه تمیز ریخته و فشار می‌دهند. چنانچه از این روش تهیه دارو گیاهی به منظور مصرف خوراکی استفاده می‌کنید، توصیه میشود هر بار یک قاشق مرباخوری از شیره گیاهی را در مقداری شیر یا آب حل نموده و میل کنید.
پودر، روشی مناسب برای گیاهان خشک شده
در این روش تهیه گیاهان دارویی کافی است تا مقدار تعیین شده از گیاه ر در هاون کوبیده و به صورت پودر درآورید، سپس به وسیله یک الک ریز آن را الک نمایید. برای مصرف خوراکی مقدار مورد نظر از پودر گیاه را در یک قاشق غذاخوری شیر یا آب حل کرده و میل کنید. برای مصرف خارجی مانند سایر پودرها آن را بر روی قسمت مورد نظر بپاشید. پودر گیاهان دارویی را می‌توانید در یک قاشق غذاخوری شیر یا آب حل کرده و میل کنید.
ضماد؛ روش استفاده از گیاهان دارویی به صورت موضعی
به طور کلی ضمادها در مواردی به کار می‌روند که نیاز به رفع کبودی و کوبیدگی، التهاب، احتقان، آرام کردن خراش‌ها، کشیدن چرک از دمل‌ها و خارج کردن سموم از بدن وجود دارد. در این روش معمولا گیاهان به صورت خمیر درآمده و به طور مستقیم بر روی بدن قرار می‌گیرند. در برخی موارد نیز ابتدا ضماد را بر روی پارچه تمیز کشیده و سپس مورد استفاده قرار می‌دهند. ضماد که با نام‌های بانداژ یا کمپرس نیز شناخته میشود، به سه صورت تهیه می‌گردد:
بانداژ یا کمپرس مرطوب (نوع اول): در صورتی که پزشک یا کارشناس طب سنتی روش دیگری توصیه نکرده باشد، ابتدا 10 گرم از گیاه خرد شده را در 4/1 لیتر آب مانند چای دم می‌کنند. سپس آن را صاف نموده، چلانده و هنگامی که هنوز گرم (نه داغ) است به صورت کمپرس استفاده می‌کنند. لازم است تا بر روی این کمپرس گرم و مرطوب یک تکه پارچه غیرقابل نفوذ و یا یک دستمال گرم قرار دهید.
بانداژ یا کمپرس مرطوب (نوع دوم): در این روش تهیه دارو، گیاه خرد شده را در یک کیسه پارچه‌ای کوچک قرار داده و در داخل آب جوش قرار می‌دهند، سپس آن را صاف نموده و مانند روش اول عمل می‌کنند.
کمپرس‌های گرم و خشک: برای این منظور گیاه دارویی خرد شده را در یک کیسه سفید و تمیز قرار داده و آن را به صورت خشک حرارت می‌دهند. سپس آن را به صورت کمپرس بر روی قسمت مورد نظر می‌گذارند.
روش تهیه دارو گیاهی مخصوص شست و شو
گاهی اوقات گیاهان دارویی برای شست و شوی نواحی مختلف بدن توصیه می‌شوند. در این صورت می‌بایست گیاه دارویی خرد شده را همانطور که چای درست می‌کنند دم کنید. سپس آن را برای شست و شوی زخم‌ها یا قسمت‌های مورد نظر استفاده نمایید.
استفاده از داروهای گیاهی در حمام
برای بهره‌مندی از خواص گیاهان دارویی در حمام، 100 گرم از گیاه مورد نظر را به صورت خرد شده در یک لیتر آب جوشانده و صاف می‌کنند. سپس عصاره گیاهی به دست آمده را به آب درون وان یا حوضچه اضافه می‌نمایند. در صورتی که فقط نیاز به پاشویه توسط گیاهی وجود داشته باشد، 40 گرم از آن را در 4/1 لیتر آب جوشانده و به کار می‌برند. در مواردی که گیاهان به راحتی در دسترس باشند کافی است از دم‌کرده 15 دقیقه‌ای گیاه و یا خیسانده سرد 13 ساعته استفاده شود. عصاره گیاهان دارویی را می‌توان به آب درون وان نیز اضافه کرد.
نکته مهم در مورد استفاده از گیاهان دارویی یکی از مواردی که عامل بسیار مهمی در میزان کیفیت و تاثیرگذاری داروهای گیاهی به شمار می‌رود، مرغوب بودن گیاهان دارویی مورد استفاده است. این گیاهان می‌بایست به روش صحیح برداشت شده، خشک و سپس انبار و نگهداری شوند تا مصرف آنها اثر درمانی مطلوب داشته باشد. همچنین توجه داشته باشید دستور تهیه دارو (دم‌کرده، جوشانده، خیسانده و غیره) که در نسخه ذکر شده باید به طور دقیق اجرا شود، زیرا در این دستورات مواد موثره موجود در گیاهان در نظر گرفته شده است. در صورتی که دستور تهیه دارو در دسترس شما نیست (به ویژه در مواردی که برگ و گل گیاهان مورد استفاده است)، توصیه میشود از روش دم‌کرده برای مصرف گیاهان استفاده کنید.
جدول اندازه‌گیری
از آنجایی که ممکن است هنگام تهیه داروهای گیاهی وسایل اندازه‌گیری مناسب در اختیار نداشته باشید، می‌توانید از جدول ابزار زیر به عنوان واحد وزن استفاده کنید:
0/25 گرم = 1/4 قاشق مرباخوری
0/5 گرم = نصف قاشق مرباخوری
1 گرم = 1 قاشق مرباخوری لب پر
2 گرم = 1 قاشق مرباخوری سر پر
3 گرم = 1 قاشق غذاخوری پر
4 گرم = 1 قاشق غذاخوری لب پر
5 گرم = 1 قاشف غذاخوری سر پر
یک فنجان = 1/4 لیتر آب و حدود 200 میلی‌لیتر
در مواردی که کمتر از 0/25 گرم گیاه لازم است می‌بایست حتما از ترازوهای دقیق استفاده کنید.
سخن پایانی
برگ، گل، ساقه، دانه، شکوفه، ریشه و بذر گیاهان خواص دارویی بسیار زیادی دارند و می‌توانند درمان طبیعی برای بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات باشند. در این مقاله که برگرفته از فصل دوم کتاب “طبیعت و سلامتی” نوشته دامون ترابی بود، در مورد انواع روش‌های تهیه داروهای گیاهی صحبت کردیم. گیاهان دارویی با توجه به مواد موثره‌ای که دارند به روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که دم‌کرده و جوشانده از رایج‌ترین آنها است. توصیه می‌کنیم در صورتی که تهیه گیاهان دارویی با کیفیت و مرغوب برایتان امکان‌پذیر نیست و یا نحوه صحیح استفاده از گیاهی را نمی‌دانید، از داروهای گیاهی آماده موجود در بازار استفاده کنید. آلو خشک اینهنگ امروزه بسیاری از شرکتهای داروسازی ایرانی و خارجی بر اساس نسخ کتب معتبر طب سنتی و با کمک پزشکان و متخصصین حوزه گیاه درمانی، انواع دارو گیاهی با کیفیت را تهیه کرده و به بازار عرضه می‌کنند. سایت اینهنگ (enahang.ir) نیز در این راستا به فروش فرآورده‌ها و مکمل‌های گیاهی می‌پردازد:
تهیه گیاهان جهت استفاده دارویى در شرکت اینهنگ
چرخه عمر محصولات ما طولانی است؛ چون عملیات درازمدتی مربوط به مواد گیاهی خام، از بذر تا کشت در موقعیت های منابع داریم. در این راستا تهیه آئین نامه عرضه فرآورده های طبیعی و مستندسازی آن در دستور کار قرار گرفت و تاکنون برای بخش قابل توجهی از گنجینه گیاهان دارویی و محصولات فرآوری شده طبیعی و ارگانیک اینهنگ استفاده شده است. هدف از این عملیات تولید محصول سالم است، در حالی که اقدامات مرتبط با ایمنی غذایی در مزرعه از سوی کشاورزان به دلیل نبود شناخت صحیح مورد توجه کافی قرار نمیگیرد. در این شرایط استفاده از شیمی در تولید کودهای گیاهی را پیشنهاد کردیم. استفاده از شیمی در تولید کودهای گیاهی: کاربرد این فناوری بر تنوع زیستی، سالمت انسان، دام، گیاه و محیط زیست است. از تخریب محیط زیست جلوگیری میکند. در این راستا، کنوانسیون ها، پروتکل‌ها و استانداردهای سلامت را مدنظر قرار داده‌ایم.
از جمله کارهای آینده برای برنامه ریزی شرکت شامل کارگاه تکثیر و پرورش زالوی طبی، تولید داروی گیاهی جلوگیری از سقط جنین در دام، نرم‌افزار فلور گیاهان دارویی استان، نرم‌افزار همیار طبیعت، و داروی درمان دیابت است.
چند نمونه مستندسازی اینهنگ برای بخش سرگرمی:
- اپلیکیشن رودخانه با قابلیت اجرای بازی کودکان در محیط و گلخانه مینیاتوری هوشمند: گلخانه پرتابل (قابل حمل) هوشمند اینهنگ یک کارخانه رشد گیاه است که در آن از فناوری های روز آبیاری بهره برده میشود.
- بازی سوسن و ببعی در پویانمایی خانیکی: یک فصل از پویانمایی خانیکی (خانه کتابخانه‌ای) به پایان رسیده است و تاکنون بیش از ده کتاب الکترونیک برای کودکان منتشر کرده‌ایl
درباره ما – شرکت الکترونهنگ فاطر سماوات
شرکت اینهنگ (الکترونهنگ فاطر سماوات) به موضوع گردشگری و سفر توجه ویژه دارد. این شرکت با بهره‌گیری از فناوری و راهکارهای نوین، به توسعه صنعت گردشگری کمک میکند. از طریق ارائه خدمات مبتنی بر فناوری به مسافران و گردشگران، اینهنگ سعی در ایجاد تجربه‌های بی‌نظیر و بهبود کیفیت سفر دارد. در رویدادهای اینهنگ توجه ویژه ای به کودکان میشود که در فصل‌های مختلف پویانمایی «مثل خانیکی: خانه کتابخانه ای» و اپلیکیشن‌های موبایل که تهیه کرده است دیده میشود. با تمرکز بر زیست و کشاورزی، به همراه فعالیت‌های علمی در حوزه گیاهان دارویی و ارتباط با موضوع گردشگری، اینهنگ به عنوان یک شرکت چندزمینه‌ای در حوزه فناوری و صنایع مرتبط شناخته میشود.
اینهنگ در شهر مقدس مشهد قرار دارد. این شرکت علاوه بر فعالیت‌های فناورانه مانند هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات، در زمینه‌های زیست-فناوری و کشاورزی نیز فعالیت میکند. تحقیق و توسعه در زمینه گیاهان دارویی از جمله علاقه مندیهای آن است و راهکارهایی برای کاشت و نگهداری از انواع نهال‌ها ارائه می‌دهد.
تیم متخصص اینهنگ، در زمینه تولید و فرآوری گیاهان دارویی، به تولید محصولات با کیفیت و مفید می‌پردازد. در این زمینه این شرکت با سایر متخصصان و شرکتهای مختلف دیگر همکاری دارد. از جمله مهندسان و متخصصانی که اینهنگ با آنها همکاری دارد مستقر در پارک علم و فناوری خراسان هستند. در این پارک، به عنوان یک مرکز پیشرفته در حوزه علم و فناوری، فضایی مناسب برای توسعه و پشتیبانی از شرکت‌ها و استارتاپ‌های فناوری فراهم شده است.
دمنوش گیاهی اینهنگ،الکترونهنگ فاطر سماوات،enahang،گیاهان دارویی،میدان هفت خان امیریه مشهد،پارک علم و فناوری،شاهنامه 14،پویا نمایی خانیکی،فروش انواع نشا گیاهان
پارک علم و فناوری خراسان و اینهنگ هر دو در امیریه محدوده میدان هفت خان و در نزدیکی سه راه شاهنامه (سه راه فردوسی) قرار گرفته اند. این پارک از طریق جاده قدیم چناران-قوچان قابل دسترسی است.
